امروزه پیشرفت در روش های مراقبت از زخم بر نحوه مدیریت زخم تاثیر می گذارد. فرایند ارزیابی زخم یک فرایند ساده و ساختاری است که استانداردهای خوبی برای مراقبت از زخم دارد. در این مقاله قصد داریم راهکاریی در مورد اصول ارزیابی و مراقبت از زخم را ارائه دهیم.
تشخیص انواع زخم
علاوه بر بررسی و شناخت بیمار، ماهیت و نوع زخم های مدیریت شده، زخم ها یکی از انواع زیر هستند:
- زخم ساق پا
- زخم های فشار
- زخم های نوروپاتی
- زخم پای دیابتی
- زخم های جراحی
- زخم های سرطانی
- زخم های آسیب زا
- سوختگی و فلج
- نیش
امروزه روش های ارائه مراقبت از زخم به ویژه برای افرادی که دارای چندین بیماری مشترک هستند، از اهمیت ویژه ای برخودار هستند. برای مثال بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی به کلینیک مراجعه کرده و به صورت سرپایی معاینه و زخم آن ها توسط متخصصین تشخیص داده می شود.
در موارد پیچیده تر مانند زخم در بیماران مبتلا به نوروپاتی، بیماران قبل از درمان نیاز به یک ارزیابی جامع دارند که روش درمانی مناسب برای آن انتخاب شود.
ارزیابی کامل زخم
برای ارزیابی کامل زخم نیاز به ارزیابی بیمار و ارزیابی زخم به طور کامل است.
1- ارزیابی بیمار
ارزیابی کامل بیمار، به منظور شناسایی عوامل ایجاد کننده زخم و یا عوامل موثر در بروز بیماری و بهبود زخم ها موثر است. عواملی که بر بهود زخم تاثیر دارند به شرح زیر هستند:
1- بیماری های زمینه ای: یک سری بیماری ها مانند دیابت، اتوایمون، بیماری های عروقی، قلبی و مغزی
2- تغذیه: 50 درصد، فرایند بهبود زخم به تغذیه مناسب بستگی دارد.
3- داروها: کورتون ها روند ترمیم زخم را متوقف می کنند و شیمی درمانی زخم را بدتر می کند.
4- روش زندگی: مسائلی مانند شغل بیمار، بهداشت فردی، روحیه و روان بیمار بر روند بهود زخم تاثیر می گذارد.
5- اضافه وزن: چاقی و اضافه وزن باعث کاهش خون رسانی به بافت ها است.
6- سیگار، الکل و مواد مخدر: این موارد باعث کاهش خون رسانی به بافت ها می شوند.
7- فعالیت بیمار: افراد بی تحرک بیشتر در معرض ابتلا به زخم و تاخیر در بهبودی هستند.
8- مدیریت درد بیمار: آستانه درد در همه افراد یکسان نیست. در صورت بروز درد توسط بیمار باید درد کنترل شود. درد بر سیستم ایمنی بدن تاثیر منفی دارد.
برای ارزیابی موثر زخم، باید فرایند ارزیابی بیمار و عوامل موثر بر بهبود زخم به طور کامل صورت گیرد. پس از آن بیمار و پزشک باید در مورد روش درمان، مدیریت و فرایند بهبود زخم تصمیم بگیرند. به این صورت ترمیم زخم با هدف ترمیم بافت ها صورت می گیرد. با ارزیابی دقیق بیمار همه عامل های بروز زخم چه درونی و چه خارجی تشخیص داده می شود.
2- ارزیابی زخم
برای مدیریت و درمان زخم بهتر است ارزیابی زخم نیز به طور کامل صورت گیرد. پزشک وظیفه دارد علت زخم را به روشنی بیان کند و برنامه درمانی را برای آن تنظیم نماید. عدم تشخیص دقیق علت زخم، فرایند بهبود زخم را به تاخیر می اندازد.
ارزیابی زخم توسط پزشک به دلایل زیر انجام می شود:
1- ارزیابی محل زخم:
ارزیابی محل زخم به این علت انجام می شود که زخم از چه نوعی است و در کدام نقطه از بدن به وجود آماد است.
- زخم فشاری: این زخم اکثرا در نقاط فشاری مانند پشت سر، سر استخوان ران (تروکانتر)، شانه ها، باسن (باتکس) و پاشنه پا ایجاد می شود.
- زخم دیابتی: زخم دیابتی اکثرا در ناحیه کف پا و انگشتان دیده می شود.
- زخم عروقی: زخم های عروقی معمولا وریدی، شریانی یا مخلوطی از هر دو هستند. زخم وریدی بیشتر در بالای قوزک پا و با لبه نامنظم است و زخم شریانی روشن است.
2- ار ارزیابی علت زخم:
علت به وجود آمدن زخم نیز برای روند درمان و بهبودی مهم است.
- زخم حاد: این زخم معمولا در اثر تروما یا عوامل شیمیایی به وجود آمده. مانند برش جراحی و دوره بهبودی آن کمتر از 6 هفته است.
- زخم مزمن: هنگامی که زخم در زمان مورد انتظار بهبود نیابد و یا روند بهبودی زخم تاخیر داشته باشد، زخم مزمن است.
انواع زخم پای دیابتی بر اساس علت:
الف: نوروپاتیک: این زخم معمولا در سن 50 سالگی به بالا و در بیماران دیابتی و معمولا در کف پا دیده می شود.
ب: ایسکیمک: در اثر انسداد نسبی یا کامل عروق پا اطجاد می شود و با سونو داپلر تشخیص داده می شود.
ج: نوروپاتی و ایسکیمک
3- نوع بهبودی زخم:
نوع بهبودی زخم کدام یک از مدل های اولیه، ثانویه، تاخیری را شامل می شود.
4- طول مدت زخم
5- ظاهر زخم:
با تشخیص و بررسی ظاهر زخم، تشخیص داده می شود زخم از چه نوعی است.
6- لبه های زخم:
بررسی لبه های زخم نیز به علت تشخیص زخم کمک می کند. مواردی که در لبه های زخم بررسی می شود شامل:
- کلوس یا پینه در اطراف زخم پای دیابتی به صورت حلقه های سفید رنگ است.
- لچ افتادگی سفید رنگ به علت ترشحات زیاد زخم.
- لبه نامنظم که در زخم وریدی دیده می شود.
- لبه مشخص، این نوع ویژگی در زخم شریانی بیشتر وجود دارد.
- زخم با لبه برگشته که در زخم های بدخیم دیده می شود.
7- ترشح زخم:
زخم ها همیشه ترشح دارند. اگر ترشح زخم کنترل نشود و با سطح پوست سالم تماس داشته باشد تاثیر نامطلوبی دارد. انواع ترشحات از زخم عبارتند از:
- ترشح عفونی
- ترشح بافت نکروزه که بوی پیاز یا سیب زمینی گندیده داده و به رنگ خاکستری است.
- ترشح هیلینگ، ترشح لزج با بوی خاص که نشان دهنده روند رو به بهبودی زخم است.
برای زخم پُر ترشح بهتر است از پانسمان جاذب استفاده شود.
8- بافت و بستر زخم: در بافت زخم، چند قسمت به خوبی مشخص است. اولین قسمت بافت نکروز است که به رنگ سیاه دیده می شود و شامل بافت مرده است. وجود این بافت باعث ایجاد عفونت شده و روند ترمیم زخم کاهش می یابد. قسمت بعدی اسلاف می باشد که بافتی زرد رنگ است، همان بافت نکروز است که با جذب آب تغییر رنگ داده و روی زخم را پوشانده است.
3- اندازه گیری سایز زخم
اندازه گیری زخم بخشی از ارزیابی زخم است. اندازه گیری زخم، پارامتری مهم برای ارزیابی روند بهبود زخم است. اندازه گیری زخم شامل طول (از سر تا انگشت پا) ، عرض (یک طرف بدن به طرف دیگر بدن) و عمق است. قبل از شروع هر گونه درمان و اقدامات درمانی ابتدا باید اندازه زخم را گرفته و ثبت نمود.
برای اندازه گیری دقیق سایز زخم بهتر است از خط کش استریل یا ورقه شفاف مدرج استفاده شود. خط کش های اندازه گیری زخم شکل های متنوعی دارند.
نتیجه گیری
همان طور که گفته شد برای ارزیابی زخم باید تمامی عوامل بیرونی و درونی مربوط به زخم توسط تیم درمان زخم بررسی و ارزیابی شود. اصول ارزیابی و مدیریت زخم نیاز به یک تیم درمانی متخصص و ماهر دارد.
در کلینیک تخصصی سلامت و دیابت کوروش ارائه خدمات و مراقبت های مربوط به زخم و زخم دیابت توسط تیم درمانی ماهر انجام می شود و این تیم تخصصی در تمامی مراحل مختلف بهبود زخم با انواع زخم ها روبه رو هستند. ما مشتاقانه منتظر کمک و راهنمایی شما در این زمینه هستیم. همین الان با پر کردن فرم مشاوره موجود در سایت، از مشاوره تخصصی کارشناسان ما در مورد اصول ارزیابی زخم بهره ببرید.
